Het is vrij eenvoudig om het verleden een-op-een te vergelijken met iets dat plaatsvindt in het nu.  Jaarlijks herdenken we op 25 februari een daad van verzet die plaatsvond na de eerste grote razzia op 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam. 427 Amsterdamse Joodse mannen werden door de nazi’s opgepakt en op transport gesteld. Woorden als ‘razzia’ maar ook pogrom, genocide of holocaust, zijn de afgelopen tijd meer dan eens gebruikt om (extreme) politieke uitingen te formuleren of publieke opinie te maken. Het gebruik van deze woorden drijft mensen eerder uiteen dan naar elkaar toe. Ter verdediging van een mening of standpunt, rukken we – zonder over veel historische kennis te bezitten – te pas en te onpas het verleden uit haar context om woorden te geven aan de actuele verschrikkingen van de oorlog in Oekraïne, Gaza en andere plekken in de wereld. Of om woorden te geven aan het geweld, onrust en angst in onze eigen stad.

Ook rondom de herdenking van de Februaristaking 1941 kan de verleiding bestaan om vergelijkingen te maken tussen het verleden en het heden. Actuele politieke leuzen en kreten die teruggrijpen naar het verleden kunnen ons afleiden van de onderliggende idealen die aan de herdenking ten grondslag liggen. Maar we moeten ervoor zorgen dat dit niet afleidt van waar het echt om gaat. Herdenken gaat verder dan het trekken van vergelijkingen tussen vroeger en nu. Het gaat om belangrijke waarden van medemenselijkheid en verzet tegen uitsluiting en racisme, ongeacht wie het betreft. Het gaat om op komen voor een ander.

Als we de verleiding weerstaan om te veel in historische parallellen te denken en ons richten op de diepere waarden die ten grondslag liggen aan onze herdenking dan kan deze een middel tegen polarisatie zijn. Door te herdenken hoe Amsterdammers in verzet kwamen tegen de vervolging van de Joodse mensen in 1941 leren we dat we ons ook in 2025 moeten uitspreken tegen alle vormen van antisemitisme, racisme en onverdraagzaamheid. In welke vorm dan ook. Het is én-én. Maar blijven we het verleden naar het heden trekken? Dan ontnemen we onszelf de ruimte voor reflectie en het vermogen om te leren van de lessen die de geschiedenis ons biedt. Door het verleden zorgvuldig in zijn context te begrijpen, kunnen we ons morele kompas scherpen en ons inzetten voor een toekost waarin solidariteit, inclusiviteit en rechtvaardigheid centraal staan.

Jelmer Peter (secretaris)

(uit de herdenkingskrant)

Nieuwe Herdenkingskrant

Voor u ligt de nieuwe opzet van de ‘krant’ die traditiegetrouw ieder jaar verschijnt in de aanloop naar de herdenking van de Februaristaking. De herdenking die elk jaar op 25  februari om 16.45 uur plaatsvindt bij de Dokwerker op het Jonas Daniël Meijerplein. Wij herdenken op die datum dat in het oorlogsjaar 1941, als reactie op de eerste razzia op Joodse Amsterdammers in de ‘Jodenhoek’ op en rond dit plein, andere Amsterdammers massaal staakten en de straat opgingen. De dag erna volgden ook inwoners uit omringende gemeenten zoals Hilversum en Zaanstad.

Zij allen kwamen op tegen onrecht en voor de ander. Zij toonden hun solidariteit met medeburgers die werden gediscrimineerd. Het was de enige brede burgerlijke protestactie in bezet Europa tegen de anti-Joodse maatregelen van de nazi’s.  Als blijk van erkenning en waardering verleende koningin Wilhelmina de gemeente Amsterdam in 1946 het devies Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig dat sindsdien is toegevoegd aan het stadswapen.

Comité Herdenking Februaristaking 1941 wil deze waarden, die verbonden zijn aan deze historische verzetsdaad, als inspiratie laten dienen voor onze eigen tijd. Dat doet het comité door samen met de gemeente Amsterdam op te roepen naar de herdenking te komen.

Een bijeenkomst van en voor mondige burgers. Om zo ons allen aan te zetten tot nadenken en handelen.

In de weken voorafgaand aan de herdenking worden met diverse partners activiteiten en programma’s in de stad georganiseerd, veel door of voor jongeren. Wij hopen u op een van deze momenten te zien, in ieder geval op 25 februari om 16.45u bij de Dokwerker.

Jaïr Stranders (voorzitter)

Het affiche van dit jaar is gemaakt door Max Kisman. Eén van zijn bekende ontwerpen is de vredesduif op het Peace Now-affice dat momenteel veel te zien is in het Nederlandse straatbeeld en zelfs over de grens. Het comité was bij de voorselectie dan ook direct gecharmeerd van zijn stijl. Max schrijft bij het ontwerp: ‘Eén van de benaderingen was om het beeld enigszins in mijn grafische stijl, beeldtaal – waarbij ik gebruik maak het uitsparen van vormen – te verwerken’.  Dit jaar zien we dus geen hele dokwerker, maar wel een zeer herkenbare dokwerker.