In de aanloop naar zondag 25 februari gaan we met een aantal vaste bezoekers van de herdenking van de Februaristaking in gesprek. We vragen waarom ze ieder jaar voor de herdenking naar het Jonas Daniël Meijerplein komen en wat herdenken voor hen betekent.

1.Wie ben je?

Ik ben Tuur Elzinga, 54 jaar oud en ik ben voorzitter van de FNV.

2.Waarom herdenk je de Februaristaking?

Terugkijkend op wat er toen gebeurd is, vind ik het een unieke, collectieve daad van verzet. Uit mijn ervaring als vakbondsvoorzitter weet ik dat staken moed vergt. Het opkomen voor je zelf of voor anderen bij wie je onrecht ziet worden aangedaan, dat vergt altijd moed. Maar in die omstandigheid, waarin je weet dat het meer dan je baan kan kosten, dat het met geweld of zelfs je leven bekocht kan worden… Het vergt ontzettend veel moed om dan op te staan. Ik vind het tot op de dag van vandaag nog uitermate inspirerend dat veel mensen dat, zelfs in die tijden, samen hebben gedaan, vanuit de wetenschap ‘alleen kunnen we het niet, maar samen staan we sterk’. Het is heel belangrijk dat die bijzondere gebeurtenis herdacht wordt.

3.Wat betekent herdenken voor jou?

Ik vind herdenken belangrijk om de geschiedenis levend te houden. Juist omdat de Tweede Wereldoorlog steeds minder ‘levende geschiedenis’ is. De meeste mensen vandaag de dag hebben dat niet meer bewust meegemaakt. Terwijl de impact niet weg te denken is. Kijk alleen al naar het conflict in het Midden-Oosten, of naar de vele internationale verdragen, de grondrechten die we in Nederland kennen. Het feit dat bijna iedereen artikel 1 van de grondwet kent, dat je elkaar gelijk behandelt en niemand discrimineert. Deze zaken zijn in reactie op de grote gebeurtenissen als de Eerste en de Tweede Wereldoorlog ontstaan. Het is voor mij ontzettend belangrijk dat je blijft herdenken om te begrijpen waar dingen vandaan komen, en wat de waarde is van dingen die we normaal zijn gaan vinden. Juist ook nu.

Ik was laatst met mijn zoon in Westerbork. Waar ik nog van mijn opa, oma en mijn ouders gehoord heb over de Tweede Wereldoorlog en wat dit direct met mensen deed, moeten we het nu aan de hand van dat soort voorbeelden laten zien. Uitermate indrukwekkend om daar te zijn, ook voor mijn zoon van 13. Dankzij zo’n herdenkingsplek of een moment als de herdenking van de Februaristaking gaat de geschiedenis meer leven. Juist omdat ik het zelf niet heb meegemaakt, vind ik het belangrijk om dit dan op deze manier toch tastbaarder te maken. Dat in mijn ogen hoort wel bij de opvoeding.

4. Naar wie kijk je op als het gaat om hedendaags verzet?

Ik weet hoeveel moed het vergt en hoeveel drempels je over moet om zelf in actie te komen. Als je woede of onrecht ervaart, om dan op te staan en dat daadwerkelijk om te zetten in een daad zoals een collectieve actie als een staking. Ik hoor van vakbondscollega’s uit andere landen dat mensen dat ook in het hier en nu doen. In landen waar je geen recht hebt om vrij te demonstreren, maar dat toch gebeurt. Denk aan vakbondsleiders of jonge vrouwen in Iran. Of arbeiders in Myanmar of in Zimbabwe, die met gevaar voor eigen leven demonstraties of stakingen organiseren. In strijd om gelijkheid, tegen mensonterende arbeidsomstandigheden, vanwege de grootschalige armoede… Daar kan ik alleen maar ontzettend diep mijn hoed voor afnemen.

In de aanloop naar zondag 25 februari gaan we met een aantal vaste bezoekers van de herdenking in gesprek. We vragen wat herdenken voor hen betekent, dit keer: Hanka Olivier (62), leerkracht, moeder en oma.

Waarom herdenk je de Februaristaking?
De allerbelangrijkste reden: ik had zelf geen Hanka geheten als de Februaristaking er niet was geweest. Mijn grootmoeder Coba Veltman heeft meegedaan aan de staking. Zij heeft het pamflet Staakt!! Staakt!! Staakt!! getypt. De typemachine waar ze dit op heeft gemaakt, staat in het Verzetsmuseum. Na de staking moest mijn grootmoeder opnieuw een pamflet maken met een oproep de staking weer te stoppen. Bij het uitdelen daarvan is zij opgepakt, ze heeft bijna 4 jaar in kamp Ravensbrück gezeten. Hier heeft Hanka, een Tsjechische vrouw, diverse malen haar leven gered en ik ben naar haar vernoemd. Zowel mijn grootmoeder als Hanka hebben de oorlog overleefd, ik heb haar en haar familie ook ontmoet. Tot op de dag van vandaag hebben wij nog contact met Hanka’s familie. We hebben dit altijd in stand gehouden, we zijn weliswaar niet echt familie maar het voelt wel als familie.

Ik ben met de herdenking opgegroeid, als het kan dan ga ik er vanuit Friesland heen. Mijn moeder van 94 jaar nemen we dan ook mee als dit lukt. Het is bijna een familiereünie, veel mensen uit mijn familie hebben in het verzet gezeten. De reden dat ik ga? Ik wil dat mensen weten dat mensen zelfs in oorlogstijd voor gelijkheid durfde op te komen. Wie je ook bent, waar je ook vandaan komt. Mensen zijn gelijk.

Wat betekent herdenken voor jou?  
Ik wil laten zien dat de gelijkheid van de mens boven alles gaat. Iedereen wordt op dezelfde manier geboren, iedereen is mens. Door de herdenking bij te wonen laat ik zien dat ik daarvoor sta. Er is geen enkele reden om onderscheid tussen mensen te maken. Ik ga in Leeuwarden ook altijd naar de herdenking op 4 mei, maar die van de Februaristaking heeft een extra lading. Mijn grootmoeder was 24 februari jarig. Zij wilde nooit cadeautjes, het enige dat zij wilde krijgen waren rode tulpen. De dag erna gaf ze alle kleinkinderen een bosje rode tulpen, die wij dan bij de herdenking moesten neerleggen. Dat is een traditie geworden in onze familie, we leggen nog altijd een bos rode tulpen voor haar neer op 25 februari.

Naar wie kijk je op als het gaat om hedendaags verzet?
Ik kijk naar niemand op maar ook op niemand neer. Als ik dan echt iemand moet noemen: Nelson Mandela. Ondanks wat hij meemaakte heeft hij nooit zijn principes naast zich neergelegd.

In de aanloop naar zondag 25 februari gaan we met een aantal vaste bezoekers van de herdenking van de Februaristaking in gesprek. We vragen waarom ze ieder jaar voor de herdenking naar het Jonas Daniël Meijerplein komen en wat herdenken voor hen betekent.

Wie ben je?

Ik ben Maurits Huijbrechtse, 26 jaar oud en ik ben student geschiedenis.

Waarom herdenk je de Februaristaking?

Sinds de 75^e herdenking kom ik eigenlijk elk jaar vanwege een persoonlijke reden naar de herdenking. Mijn overgrootvader en zijn broers hebben namelijk meegestaakt. Zij waren ambtenaren van Publieke Werken in Amsterdam, stratenmakers om precies te zijn. Ik heb mijn overgrootvader nog gekend, niet wetende dat hij aan de Februaristaking heeft meegedaan.

Het heeft trouwens tot het 75-jarige bestaan van de herdenking geduurd voordat ik hier naartoe ging. Het Stadsarchief Amsterdam heeft toen namelijk een lijst vrijgegeven met namen van ambtenaren die gestaakt hebben, waar mijn overgrootvader en zijn broers ook op stonden. Naar ik weet hebben mensen na de staking voor een commissie moeten vertellen of ze gestaakt hadden en is er vervolgens loon ingehouden voor die twee dagen dat er gestaakt is. Door het vrijgeven van deze lijst konden wij het verhaal verifiëren dat over mijn overgrootvader en zijn broers in de familie rondging. Daarvoor was het een soort familieverhaal dat wel eens ter sprake kwam, maar waarvan we niet precies wisten of het op waarheid berustte.

Wat betekent herdenken voor jou?

Herdenken is voor mij heel belangrijk. Ook als geschiedenisstudent is het trouwens op een bepaalde manier ook interessant om erbij te zijn. Om mee te maken hoe zoiets als een herdenking in de praktijk in elkaar zit. Maar ik vind het vooral heel belangrijk om stil te staan bij wat er gebeurd is. De Februaristaking is natuurlijk niet los te zien van het Joods verzet, wat er aan de staking vooraf is gegaan. Ik ga vaker naar herdenkingen en het is bij deze herdenking altijd fijn om stil te staan bij het feit dat, hoe klein ook, mijn familieleden onderdeel waren van deze staking.

Herdenkingen zijn in mijn ogen nog een van de weinige dingen die Nederlanders met verschillende achtergronden verbindt. Dat zie ik ook altijd terug in het publiek dat afkomt op de herdenking. Ik heb daar vaak hele leuke gesprekken met mensen die ik anders niet zo snel tegen zou komen. Daar zie ik ook een overeenkomst met de gelaagdheid van de mensen die meededen aan de staking. Dat varieerde van de dames die bij de HEMA werkten, scholieren tot ambtenaren zoals mijn eigen familie. Het is heel belangrijk dat die diversiteit van de staking zichtbaar blijft.

Naar wie kijk je op als het gaat om hedendaags verzet?

Er zijn heel veel mensen die ik hier zou kunnen noemen, die de fakkel van de Februaristaking deels hebben opgenomen. Voor mezelf kijk ik met veel bewondering naar activisten uit de Verenigde Staten die zich uitspreken voor mensen met een handicap. Een grote inspiratiebron op dit vlak zijn de activisten die voorkomen in de documentaire Crip Camp. Dit gaat over hoe de moderne beweging voor de gelijke rechten van mensen met een handicap in de VS van de grond is gekomen.

Maar hedendaags verzet zit wat mij betreft juist ook in kleine dingen: op blijven komen voor wat je juist vindt en je blijven durven uitspreken. Je hulpvaardig opstellen en echt naar mensen durven luisteren. Het gebeurt dat mensen aan elkaar voorbijgaan, omdat ze niet de tijd nemen om elkaar te begrijpen. En dan kom je niet echt tot elkaar. Dat is voor mij toch ook de belangrijkste basis onder het begrip solidariteit, wat ook achter de Februaristaking zit. Als je niet naar elkaar kunt luisteren, hoe kun je dan ooit op een goede manier solidair zijn met elkaar

Voorafgaand aan de herdenking speelt Meervaart Jong de voorstelling Strijders! over verzetsheldin Jacoba van Tongeren.

Strijders!
De Februaristaking was het enige grote openlijke protest tegen de Duitse bezetter in heel Europa. Je zou kunnen zeggen dat het geen zin heeft gehad, omdat de bezetter de opstand meteen neersloeg en er heftige sancties aan verbond. Maar zin had het zeker! Het zorgde voor een boost binnen het verzet. Iedereen voelde: ‘we moeten ons blijven verzetten, we moeten blijven strijden voor een vrij land! We moeten het alleen beter organiseren. Slimmer. Als we het over slim organiseren hebben binnen het verzet, komen we al gauw uit op Jacoba van Tongeren. De jongeren van Meervaart Jong vertellen u graag haar verhaal in Strijders!

Aanmelden

De voorstelling begint om 16 uur. We verzamelen om 15.45 bij de ingang van Portugese Synagoge. De voorstelling duurt ongeveer 30 minuten. Aansluitend is de herdenking om 16.45 op het  Daniël Meijerplein.

Klik hier om u aan te melden en ga voor meer info naar onze website.
Toegang gratis.

Credits
Regie Anne Goedhart
Artistiek advies Birgit van der Jagt
Tekst Jacoba van Tongeren, Anne Goedhart en spelers
Spelers: Imogen Stout, Ivy Bontjes, Lynn-Morgan Braaf, Louise Wildner, Magaritta Oord, Mimy Sam Drok, Namo Karimi, Okke Hoendervangers, Roan Kremer, Salma Belmaashi, Violeta Duijns, Zino Takac
Productie Meervaart Jong
Met dank aan Suus van Doesburg, Rianca van Dijk en Jasper de Vries

Foto: Odessa Donata Charleen