Namens het Comité herdenking Februaristaking 1941 en het Gemeentebestuur van Amsterdam heten wij u welkom bij de herdenking van de Februaristaking.

Naast mij staat Jaïr Stranders en mijn naam is Thijs Middeldorp. En naast ons staat de Dokwerker, meteen schoongemaakt door de gemeentereiniging die ook nu in actie kwam.

Op 25 februari 1941 staakten vele Amsterdammers en later ook mensen in andere gemeenten in navolging van heldhaftige initiatiefnemers van de CPN, zoals Dirk van Nimwegen, Willem Kraan en Piet Nak. Zij protesteerden tegen de onmenselijke wijze waarop de Duitse bezetter hun joodse medeburgers behandelde.

Zij kwamen in verzet omdat zij niet accepteerden dat een deel van de bevolking gediscrimineerd en vernederd werd. Mensen uit allerlei beroepsgroepen, jong en oud, namen hun verantwoordelijkheid, gingen staken en lieten zo hun stem horen.

Deze collectieve daad van verzet – uniek in bezet Europa – spreekt nu, na 78 jaar nog steeds tot de verbeelding, zeker ook wanneer je de vraag stelt ‘Wie waren de stakers die werkten in de Haven, bij het GVB, Gemeentereiniging, Albert Heijn of HEMA? Wat bewoog hen? Wie besloot na heftige discussie op de afdeling of op de werf om wel de straat op te gaan, en wie bleef veilig binnen?

De stakers van toen geven ons nog altijd een belangrijk en inspirerend signaal. Zij kwamen op voor een ander, voor de ander die onder lag. Toen, bij de Februaristaking, ging het om hun buren, vrienden, collega’s, stad- en landgenoten. Nu, in deze tijd, roept dat de vraag op: ‘wie is vandaag de Ander?’ Wie ligt er vandaag onder?

Hoe kunnen we elkaar blijven vinden en gezamenlijk aan een toekomst werken? Wat doe je als iemand de tegenstelling opzoekt en een steen door een Amsterdams restaurant gooit?

Wat doe je als iemand geen stageplek krijgt vanwege zijn of haar familienaam? Wat doen we als de ander uit een oorlog vlucht en in ons land veiligheid en een toekomst zoekt?

Jaïr

Dat zijn grote en ingewikkelde vragen, waar veel mensen mee worstelen. In vergelijking met de stakers van toen hebben we een groot voorrecht: we leven in vrijheid en in een rechtstaat. We kunnen in grote mate vrijelijk van gedachten wisselen, we kunnen protesteren, in actie komen, onze rechtstaat kritisch onderzoeken, verbeteren, plannen maken, samenwerken.

U ziet vanmiddag jongeren rondlopen die meehelpen. Mogelijk heeft u ze al gesproken. Zij zijn betrokken bij verschillende initiatieven, zoals Oorlog in mijn buurt, Theater Na de Dam of zijn lid van de nieuwe jongerencomité’s in Amsterdam. Zij hebben alternatieve dokwerkertjes uitgedeeld, gemaakt door leerlingen van basisscholen in Amsterdam Oost in het kader van het project de Rode Loper op School. De alternatieve dokwerkers hebben allemaal een ander beroep, waaronder ook een stakende voetballer.

Aan u straks de eer om deze ‘stakers’ van toen rondom de Dokwerker een plek te geven. Ook ziet u op het plein een aantal van de gedichten over de Februaristaking, geschreven door Amsterdamse middelbare scholieren in projecten van de School der Poëzie.

En gisteren speelde een aantal van deze jongeren een korte herdenkingsvoorstelling over de Februaristaking in deze buurt. Zij waren tijdens het maakproces vooral zo onder de indruk van de moed die de stakers van toen toonden; hoe belangrijk het bijvoorbeeld is om te demonstreren voor een gezonde en veilige toekomst. De jongeren merkten op dat ze dat niet met hun leven hoefden te bekopen.

Met deze moed in gedachten willen en moeten we ons blijven inzetten tegen onrecht, discriminatie, antisemitisme, racisme, uitsluiting en intolerantie. We moeten opkomen voor de rechten van anderen wanneer die rechten worden afgenomen.

Thijs

Schrijver en theatermaker Nazmiye Oral draagt zo gedichten voor

Daarna spreekt burgemeester Femke Halsema over de staking in 1941.

Tot slot zingt artiest Eva van Manen een lied.

Om vijf uur, bij het luiden van de klokken, wordt het defilé geopend door:

1. Comité Herdenking Februaristaking 1941

2. College van Burgemeester & Wethouders van Amsterdam en de plaatsvervangend voorzitter van de gemeenteraad

3. De plaatsvervangend voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

4. Commissaris van de Koning van Noord-Holland

5. Ambassadeur van Israël

6. Directeur Generaal van het ministerie van VWS

7. Centraal Orgaan Voormalig Verzet en slachtoffers

8. Bestuurscommissie Stadsdeel Centrum

9. De sprekers

10. Vertegenwoordigers van de KNVB, ADO Den Haag en Ajax.

Daarna zullen bloemen worden gelegd door:

Nabestaanden van februaristakers

Gemeentes uit de Zaanstreek, ‘t Gooi, Kennemerland, Utrecht en overige gemeentes uit het land

Vakbonden en Politieke partijen

Jongerenorganisaties en maatschappelijke organisaties

en iedereen die wil.

Het woord is nu aan Nazmiye Oral