Openingswoord voorzitter Jaïr Stranders:
Namens het Comité Herdenking Februaristaking 1941 en het Gemeentebestuur van Amsterdam heet ik u welkom. Mijn naam is Jaïr Stranders en ik ben voorzitter van het comité.
Het is vreemd hier te staan, terwijl er in Oost-Europa slachtoffers vallen door een nieuwe oorlog gepaard met veel machtsvertoon; het onvoorstelbare is voorstelbaar geworden. Ik wilde deze actualiteit hier vandaag – waar we stilstaan bij de waarde én de kwetsbaarheid van vrijheid, vrede en de democratische rechtstaat – niet onbenoemd laten.
Vandaag 81 jaar geleden – Nederland was nog geen jaar bezet door de nazi’s – staakten vele Amsterdammers en de dag erna ook mensen in andere gemeenten, zoals Zaandam, Utrecht en Hilversum, in navolging van de moedige initiatiefnemers van de CPN. De staking was een grootse reactie op de eerste gewelddadige razzia op bijna 400 weerloze jonge Amsterdamse Joodse mannen het weekend ervoor, op en rond dit plein. Hiermee begon de vervolging van de Nederlandse Joden; het nieuwe Nationale Holocaustmonument aan de overkant van de brug herinnert aan de 102.000 vermoorden. Ook werden Roma en Sinti vervolgd en vermoord, communisten, mensen uit het verzet en zij die onderduikers in huis namen.
Sinds 1946 komen mensen hier op 25 februari samen om de staking te herdenken. Op deze dag een jaar geleden had dit plein rond de Dokwerker een nog niet eerder vertoonde aanblik; er mocht maar een handjevol mensen aanwezig zijn. Vandaag bent u in groten getale hierheen gekomen. En dat zegt wat.
Want de stakers van toen – personeel van gemeentelijke diensten waaronder de tram, havenarbeiders, winkelpersoneel en HEMA-kassières, scholieren en vele anderen – geven ons nog altijd een belangrijk en inspirerend signaal. Zij gingen niet enkel de straat op voor zichzelf. Zij kwamen ook op voor een ander, voor de ander die onder lag. Toen, bij de Februaristaking, legde men de stad plat voor de Joodse buren, vrienden, collega’s, stad- en landgenoten. En nu? Kom ik in actie tegen onrecht als ik het zie gebeuren? Durven we nog verantwoordelijkheid te nemen voor ons handelen? Voor wie komen we op in deze tijd, anders dan voor onszelf?
De nagedachtenis aan de stakers spoort ons aan deze vragen niet uit de weg te gaan. Deze tijdloze vragen wil het Comité Herdenking Februaristaking 1941 ook meegeven aan de jonge generaties, zoals in de educatieve programma’s die het jaarlijks met partners organiseert en in de nieuwe online geïllustreerde vertelling getiteld ‘De stad moet plat!’. En daarom ziet u vandaag op dit plein Amsterdamse basisschoolleerlingen van De Rode Loper op School, Erfgoeddragers van In mijn buurt, jongeren van de School der Poëzie en van Theater Na de Dam. Zij leggen de eerste kransen en delen aan u zelfgemaakte ‘Dokwerkertjes’ uit waarmee u het beeld kunt omringen.
De mensen die de ontmanteling van onze democratische rechtstaat, het oorlogsgeweld van 80 jaar geleden, de Februaristaking en de Holocaust nog aan den lijve hebben meegemaakt, zijn bijna uit ons midden verdwenen. Het is aan ons, en meer en meer aan nieuwe generaties en deze jonge mensen, om de nagedachtenis aan de moed van de stakers levend te houden. Ervoor te waken dat de herinnering aan de verschrikkelijke en onvergelijkbare gebeurtenissen niet – zoals de afgelopen tijd – pijnlijk wordt besmeurd. Ervoor zorg te dragen dat – in tijden waarin racisme en antisemitisme steeds weer de kop opsteken, onze democratie flink op de proef wordt gesteld en in Europa weer een oorlog losbarst – deze nagedachtenis ons juist oproept tot moed en medemenselijkheid. Daarom staan we hier.
Na mij spreekt Natascha van Weezel u toe. Vervolgens draagt Dionne Verwey twee gedichten voor en zingt Janne Schra het lied ‘Speak Up’, begeleid door Rory Ronde.
Om vijf uur wordt het defilé geopend door:
- Comité Herdenking Februaristaking 1941
- College van Burgemeester & Wethouders van Amsterdam en de plaatsvervangend voorzitter van de gemeenteraad
- De plaatsvervangend voorzitter van de Tweede Kamer en de voorzitter van de Eerste Kamer
- De staatssecretaris van het ministerie van VWS
- De plaatsvervanger van de Ambassadeur van Israël
- De gedeputeerde van de Commissaris van de Koning van Noord-Holland
- Centraal Orgaan Voormalig Verzet en Slachtoffers
- Bestuurscommissie Amsterdam Centrum
- De sprekers
Daarna zullen bloemen worden gelegd door:
Nabestaanden van februaristakers
Gemeentes uit de Zaanstreek, ‘t Gooi, Kennemerland, Utrecht en overige gemeentes uit het land
Vakbonden, jongerenorganisaties en maatschappelijke organisaties
en iedereen die wil.
Het woord is nu eerst aan Natascha van Weezel.
