Op dinsdag 25 februari 1941 breekt in Amsterdam de Februaristaking uit.
Op de overheidsbedrijven, de scheepswerven, ateliers, warenhuizen en winkels komt het
werk tot stilstand. Nadat de tram uit het stadsbeeld is verdwenen grijpt de stakingsgolf om
zich heen. Vele duizenden werkers trekken door de stad. Er ontstaan spontane
demonstraties op de Rozengracht, Marnixstraat en Damrak. Een ooggetuige vertelde, dat op
de ponten van Noord naar het centrum de Internationale werd gezongen.
De staking had in de loop van de dag de hele stad in haar greep. De staking sloeg
vervolgens over naar bedrijven in omliggende gemeenten. Zo werd op 26 februari gestaakt
in de Zaanstreek, Kennemerland, het Gooi en Utrecht.
In de voorafgaande weken was al sprake van groeiende politieke onrust in Amsterdam en
directe omgeving. Er waren loonacties van arbeiders in de werkverschaffing en bij de
bureaus voor werklozen was de ontevredenheid groot. Een poging om jonge scheepsbouw
arbeiders gedwongen in Duitsland te laten werken werd met een proteststaking afgewezen
en moest door de directies worden ingetrokken. In en rond de binnenstad kwam het steeds
vaker tot botsingen tussen nazigezinden en joodse burgers. Niet onvermeld mag blijven: de
arrestatie van Cahn en Kohn, de joodse eigenaren van ijssalon Coco in de Van Woustraat.
Anti-joodse maatregelen namen in scherpte toe, nadat de WA-er Koot bij een
schermutseling gewond was geraakt en nadien overleed. De top van de bezettende macht,
Rauter en Christiansen, waren furieus. De overwegend door joden bewoonde buurten
werden vervolgens afgegrendeld, de bruggen werden opgehaald en winkels gesloten. Op
grote schaal werden prikkeldraadversperringen opgeworpen.
Als represaille hielden de Duitsers op zaterdag 22 en zondag 23 februari 1941 een
grootscheepse razzia op en rond het Jonas Daniël Meijerplein. Op brute wijze werden 427
Joodse mannen en jongens daar bijeengedreven en als ‘gijzelaars’ meegenomen. Het
nieuws over deze wandaad ging al snel van mond tot mond.
Op maandag 24 februari riep de illegale Communistische Partij van Nederland haar
kaderleden 's avonds bijeen op de Noordermarkt. De honderden aanwezigen werden
toegesproken door de gemeente arbeider en vakbondsman Dirk van Nimwegen.
In de uren daarna werd het manifest Staakt, staakt, staakt; op stencilmachines afgedraaid
en de volgende ochtend vroeg op zoveel mogelijk plekken verspreid.
Nu kan nog steeds worden gezegd, dat de Februaristaking een verzetsdaad is geweest, die
in de geschiedenis van Nederland staat geboekstaafd. De spontaniteit van de bevolking,
haar saamhorigheid en inzet staat buiten kijf.
Vanuit vele geledingen van de bevolking is steun gegeven aan de joodse stadgenoten en is
de Duitse bezetter en de NSB-ers duidelijk gemaakt, dat het antisemitisme onaanvaardbaar
en verwerpelijk is en blijft.
Meer weten over de Februaristaking 1941:
De onderstaande links bevatten passages over de Februaristaking uit boeken over de Tweede Wereldoorlog.
De rest van onderstaande tips zijn te raadplegen in de bibliotheek.
- T.Spaans-van der Bijl, Utrecht in Verzet 1940-1945, Stichting de Plantage 2005
- Rudi van Dantzig, Het leven van Willem Arondeus 1894 – 1943; een documentaire, BV. Uitgeverij de Arbeiderspers 2003
- Geert Mak, Ooggetuigen van de vaderlandse geschiedenis; in meer dan honderd reportages, Uitgeverij Bert Bakker 1997
- Annet Mooij, De strijd om de Februaristaking, Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie/Annet Mooijs/Uitgeverij Balans, Amsterdam, 2006
- Dr.L.de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, deel 4,
tweede helft mei ’40 – maart ’41; Staatsuitgeverij Den Haag 1952;
( Let Op, dit boek staat vaak in de bibliotheek maar het is een naslagwerk dat niet uitgeleend wordt) - B.A. Sijes, De februaristaking, 25-26 februari 1941;uitgeverij Becht Amsterdam, ;
- Theun de Vries, Februari, roman uit het bezettingsjaar 1941; uitgeverij Pegasus, Amsterdam 1968;
- Gerard Maas, Kroniek van de Februaristaking 1941, uitgeverij Pegasus 1961;
- H.M. Belien en M.H. van Hoogstraten, Herinneringen en visies, de betekenis van vijfenvijftig jaar Februaristaking in Amsterdam;
uitgave van Stichting Comite Herdenking Februaristaking 1941, Amsterdam, 1996 - Ger Verrips – Dwars, duivels en dromend (Geschiedenis CPN 1938 – 1991), hoofdstuk 8.
- Jan Willem Stutje – De man die de weg wees. Leven en werk van Paul de Groot 1899 – 1986
- Prof. Presser – De Ondergang – De vervolging en verdelging van het Nederlandse jodendom 1940-1945
- W.F.S. Pelt – Vrede door revolutie. De CPN tijdens het Molotov-Ribbentrop Pact (1939 – 1941).
