Op vrijdag 22 september is in Zaandam een plaquette onthuld ter herinnering aan de Februaristaking in de Zaanstreek. Burgemeester Ruud Vreeman verrichtte de onthulling, samen met Wim Nieuwenhuyse als vertegenwoordiger van het Zaans verzet.
Burgemeester Vreeman (met bril) onthulde samen met Wim Nieuwenhuyse de plaquette door een doek weg te halen. (Foto: Harry Homma)
De plaquette is geplaatst in de Harenmakersstraat, op de kruising met het Kauwerspad, vlak voor de woning waar in de nacht van 25 op 26 februari 1941 het pamflet werd gestencild waarin alle Zaankanters werden opgeroepen in navolging van Amsterdam het werk neer te leggen uit protest tegen de vervolging van de Joden. Aan de oproep werd door vijftienduizend tot twintigduizend Zaankanters gevolg gegeven.
In het huis in de Harenmakersstraat woonde de familie Prins, leden van de illegale communistische Partij. Het stencillen gebeurde bij hen op zolder. De tekst was in hoge mate gelijk aan de oproep STAAKT!!! STAAKT!!! STAAKT!!! die in Amsterdam was verspreid.
De plaquette is neergelegd in de bestrating, vlakbij de woning waar de oproep tot staken werd vermenigvuldigd. (Foto: Harry Homma)
Begin 2017 is in Zaandam een boek gepresenteerd over de Februaristaking in de Zaanstreek. Erik Schaap, een van de auteurs, pleitte toen voor het aanbrengen van een gedenkteken bij de woning. Zijn idee werd opgepikt door gemeenteraadslid Jan de Vries. Burgemeester Vreeman toonde zich direct enthousiast en dat gold ook voor Wim Nieuwenhuyse. Het Zaans verzet maakte de vervaardiging van de plaquette financieel mogelijk.
De herdenking op het Jonas Daniel Meijerplein werd druk bezocht, er waren ruim 2000 bezoekers. Na het voorwoord van Joke Koningh, de voorzitter van het Comité Herdenking Februaristaking 1941, spraken acteur/kunstenaar Jeroen Krabbé en dichter Gershwin Bonevacia. Hierna werden bloemen en kransen gelegd gevolgd door het defilé.
Toespraak Joke Koningh Foto: Hans Mooren
Sprekers
In het openingswoord gaf Joke Koningh aan dat we stil staan bij het verleden maar ook het heden belichten. “Elk jaar staan we bij de Dokwerker om de stakers van toen te eren en te herdenken, maar ook omdat zij voor ons nog steeds een voorbeeld zijn hoe je moet opkomen voor de rechten van anderen wanneer die rechten worden afgenomen. Hiermee blijft de staking actueel, ook nu moeten we ons inzetten om ervoor te zorgen dat discriminatie, uitsluiting en intolerantie geen kansen krijgen.”
Het is positief dat steeds meer mensen, jongeren en ouderen, deelnemen aan de activiteiten rondom de herdenking. “Wij zijn trots op de Februaristakers op wat zij deden, maar ook op het feit dat de staking in deze tijd nog steeds een inspiratiebron is. Die bron zorgt voor het nadenken over de eigen houding en de eigen verantwoordelijkheid en in overeenstemming daarmee te handelen, zodat we kunnen blijven wonen in een democratische rechtstaat waar vrijheid is voor iedereen.” Lees hier het openingswoord.
“De veelzijdige samenleving blijft leefbaar als we verdraagzaam met elkaar omgaan, als onrecht vermeden en zo nodig bestreden wordt. Laten we waken voor een klimaat waarin mensen slachtoffer worden van uitsluiting en waarin verdeeldheid ons prachtige land vergiftigt.”
Jeroen Krabbé Foto: Hans Mooren
Dat zei acteur en beeldend kunstenaar Jeroen Krabbé in zijn toespraak. Hij verwees naar het tv-programma ‘Verborgen verleden’ van vorig jaar, waarin hij ontdekte dat zijn voorouders uit Duitsland en Marokko komen. “Door die verrassende ontdekking voel ik me niet opeens een buitenstaander. Integendeel. Ik voel me eerder meer vereenzelvigd met Nederland dat zo’n rijkdom aan diversiteit kent”. Hij besloot me de woorden: “Laten we waken voor een klimaat waarin mensen slachtoffer worden van uitsluiting en verdeeldheid ons prachtige land vergiftigd. Laten we waakzaam zijn. Waakt! Waakt! Waakt!” Lees hier de hele toespraak van Jeroen Krabbé
Dichter en voordrachtskunstenaar Gershwin Bonevacia droeg daarna zijn gedicht ‘Februaristaking’ voor. Hij begon met de woorden “Ik sta voor jullie. Jullie staan voor mij, dus wij staan voor elkaar.” In zijn gedicht maakte hij een link tussen 1941 en nu, hoe een gebeurtenis van lang gelden nog steeds een inspiratiebron is en maatschappelijke kwesties tijdloos zijn. Lees het hele gedicht van Gershwin Bonevacia hier
Gershwin Bonevacia Foto: Hans Mooren
Defilé
Daarna werd om vijf uur bij het luiden van de klokken het defilé geopend en werden vele bloemen en kransen gelegd. Het Comité Herdenking Februaristaking 1941 opende het defilé, gevolgd door het gemeentebestuur van Amsterdam, vertegenwoordigd door locoburgemeester Laurens Ivens (die burgemeester Eberhard van der Laan verving wegens ziekte) de wethouders Arjen Vliegenthart, Simone Kukenheim en Abdeluheb Choho.
Vertegenwoordigers gemeentebestuur Amsterdam Foto: Hans Mooren
Daarna volgden de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer der Staten Generaal: mevrouw Broekers-Knol en mevrouw Arib, de Gedeputeerde van de Provincie Noord-Holland/Jack van der Hoek, namens de Staatssecretaris van VWS Floris van Dijk, medewerker het Ministerie VWS, de leden van het dagelijks bestuur van Stadsdeel Centrum: Jeanine van Pinxteren en Roeland Rengelink, namens de Verzetskoepels (COVVS): Dik de Boef en Kees Hulsman en de sprekers Jeroen Krabbé en Gershwin Bonevacia.
Zij werden begeleid door leerlingen die zijn verkozen tot Erfgoeddragers van het project Oorlog in mijn Buurt.
Daarna werden bloemstukken en bloemen gelegd door nabestaanden van februaristakers, de Gemeenteraad van Amsterdam, Gemeentes uit de Zaanstreek, ‘t Gooi, Kennemerland, Utrecht en overige gemeentes uit het land, Vakbonden en Politieke partijen, Jongerenorganisaties en maatschappelijke organisaties. Vele bezoekers volgden, ze legden een bosje of een enkele bloem neer en stonden even stil bij de Dokwerker.
Zoals elk jaar kon het publiek zich warmen op het plein bij de vuurkorven met warme chocolademelk en napraten met elkaar. De Dokwerker en de bloemenzee mooi uitgelicht.
De herdenking van de Februaristaking 1941 kreeg in 2017 veel aandacht in de pers, o.a. het NOS Journaal kondigde de herdenking aan en deed verslag, de Amsterdamse tv zender AT5 was er live bij en dagbladen als Het Parool, de Volkskrant, Telegraaf, AD, de grote regionale kranten publiceerden vooraf en achteraf. In Vrij Nederland verscheen een uitgebreid artikel. Ook online bij onder meer nu.nl, NH Nieuws en Historiek was er aandacht.
Parra
De poster werd dit jaar gemaakt door de jonge kunstenaar Parra. Zijn ontwerp werd ook verwerkt in een korte videotrailer die veel gedeeld werd op social media.
Randprogramma 2017
In de weken rondom de herdenking werd een uitgebreid randprogramma georganiseerd door diverse organisaties met de Februaristaking 1941 als thema of inspiratiebron.
PoezieRevue
Zo bracht de School der Poëzie op 17 februari in het OBA Amsterdam Theater een ‘PoezieRevue’ met het thema Februaristaking. In een volle zaal met 300 jongeren van het Pieter Nieuwland College in Amsterdam-Oost. In januari werden daar lessen gewijd aan de Februaristaking. Tijdens de PoeziëRevue presenteerden 35 jongeren een eigen geschreven gedicht geïnspireerd door de Februaristaking. Hun voordrachten werden afgewisseld met muziek, dichters en dans optredens.
Tijdens de avond ‘Verander in de Ander’ op donderdag 22 februari in De Balie kropen tegenpolen historicus, schrijver en journalist Wierd Duk en schrijver Willem Bosch in elkaars hoofd, door elkaars standpunten over het beleid van Trump te vertegenwoordigen. Beide sprekers hielden een rede vanuit het gezichtspunt van de ander (een oefening in empathie). Hierna gingen ze in gesprek over hoe ze dit vonden, het beleid van Trump, polarisatie en de rol van empathie. De avond werd ook via live stream uitgezonden en door bijna 200 mensen bekeken.
In het Stadsarchief Amsterdam opende donderdag 15 februari de tentoonstelling Stad in Oorlog en werd het gelijknamige boek gepresenteerd. In het openingswoord melde de directeur van het Stadsarchief de nieuwe foto’s van de Februaristaking 1941 en de afscheidsbrief van staker en verzetsman Willem Kraan die naar aanleiding van de oproep in het lustrumjaar bij hen binnen gekomen waren. Beide items kregen vlak voor de herdenking 2017 veel aandacht in de pers.
De tentoonstelling is nog te zien t/m 14 mei in de hal van het Stadsarchief, het boek De Stad in Oorlog is er ook te koop.
Bekijk hier het digitale archief Februaristaking.
De Rode Loper op School
Net als vorig jaar hebben zo’n 150 leerlingen uit de groepen 7 en 8 van basisscholen Piet Hein en De Kraal in Amsterdam Oost kennis gemaakt met de Februaristaking. In de entreehal van Verzetsmuseum Amsterdam waren zo’n 100 dokwerkertjes te bewonderen, gemaakt door kinderen. In het project De Dokwerker van Stichting Kunsteducatie De Rode Loper op School lieten kinderen van twee basisscholen zien hoe je door je houding kunt opkomen voor jezelf en anderen. Met kunstdocent Marije van der Hoeven maakten ze beelden, die samen een onverzettelijke groep vormen. Met dichter Jos van Hest schreven ze er gedichten bij. Een ode aan De Dokwerker en aan de stakers die in opstand durfden te komen. De tentoonstelling was in de hal van het Verzetsmuseum te zien van 16 februari tot en met 5 maart 2017.
Dokwerkertjes in Verzetmuseum
Concertlezing ‘ Het Wapen van Amsterdam’
Op zondag 26 februari vond een Concertlezing ‘Het Wapen van Amsterdam, wat betekent het nu?’ plaats in de sfeervolle Vondelkerk m.m.v Stadsherstel Amsterdam. Hierin stond de interpretatie centraal van het Amsterdamse Wapen (Koningin Wilhelmina verleende Amsterdam het devies: heldhaftig, vastberaden, barmhartig als eerbetoon voor met name de februaristaking) door oud en jong, nieuwkomers, oudgedienden en vluchtelingen. Een zoektocht in muziek, gedichten en brieven. Tinie IJisberg las voor uit brieven van haar vader, een Februaristaker, muziek van pianist Laurens van Rooyen, violiste Karien Kooiman en Mehmet Polat op Turks/Griekse Ud en Jiddische songs.
Foto expo Mozes en Aäronkerk
Fototentoonstelling in de kerk Foto: Hans Mooren
Verder was er de dag van de herdenking een foto expositie in de Mozes en Aäronkerk met achtergrondfoto’s van de Februaristaking 1941 en de nieuwe foto’s van de staking 1941 in de Zaanstreek (n.a.v. de publicatie in Vrij Nederland).
De Herdenkingskrant wordt in januari verspreid in een oplage van 40.000 exemplaren, maar is hier in digitale vorm te lezen. In de krant staan interviews met de sprekers, kunstenaar Parra en veel informatie over de bijzondere randprogrammering van de herdenking.
Mede dankzij de aanwezigheid van koning Willem-Alexander en een ongekende publiciteitscampagne rond de jubileumherdenking begin vorig jaar is de Februaristaking diep verankerd geraakt in het nationaal geheugen. Ons comité gaat dan ook onverdroten door met de jaarlijkse herdenking en wil activiteiten rondom de herdenking stimuleren. Wij willen daarbij alles in het werk stellen om steeds meer mensen, en specifiek ook jongeren bij de herdenking te betrekken.
Kop van het defilé herdenking 2016 foto: Mascha Jansen
Zoals altijd kost de herdenking veel geld. Wij vragen daarom ook dit jaar weer om financiële ondersteuning. Wie een bijdrage wil geven, kan een bedrag overmaken op ons bankrekeningnummer NL63 INGB 0002 0870 05.Ons comité is aangemerkt als algemeen nut beogende instelling (ANBI). Uw gift kan daardoor in aanmerking komen voor belastingaftrek (ons RISN is 816778978).
Alle donateurs worden vermeld op de ondersteunerslijst op deze website. Wensen voor de vermelding kunnen kenbaar gemaakt worden via e-mailadres info@februaristaking.nl of telefonisch, via 020-5287129.
