Drie medewerkers van de herdenking van de Februaristaking zijn door de Gemeente Amsterdam onderscheiden met de Andreaspenning. Het zijn Boris Klatser, Menno Schreuder en Pieter Huijgen. Zij kregen de penning uitgereikt op 24 mei tijdens een ‘napraatbijeenkomst’ van het Amsterdams 4 en 5 mei Comité.
Niet alleen hun inzet voor de herdenking van de Februaristaking werd geëerd, ook voor hun activiteiten bij de Nationale Holocaustherdenking eind januari, de dodenherdenking op 4 mei op de Dam en de viering van bevrijdingsdag op 5 mei. Zij zijn medeverantwoordelijk voor een goede gang van zaken tijdens de herdenkingen en de voorbereiding daarvan.
Boris Klatser en Menno Schreuder stonden in de vroege jaren tachtig mede aan de wieg van het Bevrijdingsfestival, toen nog in het Vondelpark. Pieter Huijgen haakte wat later aan. De drie namen op 24 mei afscheid van de Raad van Advies van het Amsterdams 4 en 5 mei Comité.
Sinds dinsdag 1 mei is in het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 in Groesbeek informatie te verkrijgen over de Februaristaking 1941. Deze informatie is onderdeel van een expositie over het communistische verzet in de Tweede Wereldoorlog en de rol die de communisten al in de jaren dertig speelden in de strijd tegen het fascisme en het verlenen van hulp aan Duitse communisten die hun toevlucht zochten in Nederland.
Eindelijk een erkenning van de zeer grote bijdrage die de communisten naar verhouding leverden aan het verzet en die vele honderden van hen met de dood moesten bekopen, zo vatte conservator Rense Havinga de kern van de expositie samen. Onmiddellijk na de bezetting ging de CPN de illegaliteit in. Reeds in november 1940 bracht ze De Waarheid uit als verzetskrant en in februari 1941 namen de communisten het initiatief voor de Februaristaking als protest tegen de vervolging van de Joodse landgenoten.
Ook de vooroorlogse activiteiten van de CPN worden belicht.
De tentoonstelling werd geopend door Ina Brouwer – de laatste fractievoorzitter van de CPN in de Tweede Kamer en tevens de eerste fractievoorzitter van GroenLinks – en door Rutger Groot Wassink, de huidige fractievoorzitter van GroenLinks in de Amsterdamse gemeenteraad. Zij toonden zich ook verheugd over deze blijk van erkenning.
De expositie is te zien tot en met 28 oktober. De vaste collectie in het museum geeft veel informatie over de felle gevechten tijdens de slag om Arnhem in september 1944 die in de omgeving van Groesbeek werden geleverd. Nadere informatie: www.bevrijdingsmuseum.nl.
Aan voormalig voorzitter van het Comité Herdenking Februaristaking 1941 Joke Koningh is de Andreaspenning toegekend. Ze ontving deze hoge onderscheiding van de Gemeente Amsterdam op dinsdag 6 maart uit handen van waarnemend burgemeester Jozias van Aartsen in de ambtswoning aan de Herengracht.
Joke Koningh met de Andreaspenning naast Gurbuz Yabas (links) en burgemeester Jozias van Aartsen (rechts)
Leden van het comité waren daarbij aanwezig, maar ook oud-burgemeester Job Cohen en tientallen andere mensen met wie Joke Koningh door de jaren heen heeft samengewerkt. Zij was twintig jaar politiek en bestuurlijk actief, in de gemeenteraad en het stadsdeel Oost. Ook was zij actief voor het Amsterdamse Uitvaartmuseum en de Amsterdamse organisatie van sociale ondernemers.
Burgemeester Van Aartsen roemde de verdiensten van Joke Koningh als iemand die mensen van verschillende snit bijeen wist te brengen en te verbinden. “U wist onder andere door vast te houden aan de beginselen van de rechtsstaat mensen bij elkaar te brengen en begrip te laten krijgen voor elkaars standpunten.”
Joke Koningh was tevens voorzitter van het Amsterdams 4 en 5 mei comité en van 2006 tot in 2017 voorzitter van het Comité Herdenking Februaristaking 1941. Tijdens haar voorzitterschap werd de herdenking van de Februaristaking verrijkt met diverse activiteiten, zoals de theatervoorstelling STAAKT… en het uitgebreide programma in 2016 toen de Februaristaking 75 jaar geleden was. In dat jaar werd tevens de aandacht voor de herdenking op nationaal niveau gebracht.
De herdenking op het Jonas Daniel Meijerplein werd ondanks de kou druk bezocht, er waren ruim 2500 bezoekers. Na het voorwoord van Thijs Middeldorp en Jair Stranders, de nieuwe voorzitters van het Comité Herdenking Februaristaking 1941, droeg acteur André van Duin drie gedichten voor en sprak de directeur van het Verzetsmuseum Amsterdam, Liesbeth van der Horst. Zangeres Joy Wielkens en gitarist Vlado Spisiak brachten het gedicht Ben Ali Libi van Willem Wilmink als lied.
Foto: Hans Mooren
Hierna werden bloemen en kransen gelegd gevolgd door het defilé.
In het openingswoord van Jaïr Stranders en Thijs Middeldorp, de nieuwe voorzitters comité Herdenking Februaristaking 1941, vertelden ze: “Als nieuwe voorzitters van het comité Herdenking Februaristaking 1941 raakten wij een aantal jaar geleden betrokken bij deze herdenking. Wij zijn beiden geraakt door hoe men in die februaridagen vanuit gevoelens van solidariteit en medemenselijkheid in verzet kwam.
2018 is uitgeroepen tot Jaar van Verzet. Ter introductie van dit jaar stelde NIOD directeur Frank van Vree een aantal wezenlijke vragen:
Wat zou ik doen wanneer er een beroep op mij wordt gedaan, wanneer ik zie dat de waardigheid van de ander in het geding is? [..] En hoe kies ik een kant als mijn eigen toekomst onzeker is?” Lees hier het openingswoord.
André van Duin Foto: Hans Mooren
Acteur André van Duin bracht drie gedichten: “Verzet begint niet met grote woorden” van Remco Campert en twee door hemzelf geschreven gedichten “Ik hoop dat het nooit meer oorlog wordt…” en “Knoop in de rails” Lees hier de drie gedichten
Liesbeth van der Horst, directeur van het Verzetsmuseum Amsterdam ging in haar toespraak in op de geschiedenis van de stakers, onder meer die van de tramconducteur Joop Ijisberg. “Voor mij onderstreept het het belang van de rechtsstaat. Een gewone huisvader als Joop Ijisberg, die alleen maar had gestaakt uit protest tegen die eerste razzia op Joden, hier op dit plein, en die daarna nog wat illegale kranten had verspreid, was overgeleverd aan rechteloosheid en terreur, en stierf voor het vuurpeloton.”
Liesbeth van der Horst Foto: Hans Mooren
“Maar ervaringen zoals die van Joop IJisberg en zijn gezin zijn voor ons in elk geval een waarschuwing tegen een racistische, totalitaire staat, en een aanmoediging om de rechtstaat te koesteren en te beschermen.”
Zangeres Joy Wielkens en gitarist Vlado Spisiak brachten het gedicht Ben Ali Libi van Willem Wilmink als lied.
Daarna werd om vijf uur bij het luiden van de klokken het defilé geopend en werden vele bloemen en kransen gelegd. Het Comité Herdenking Februaristaking 1941 met Oud-voorzitters Tinie Ijisberg, Joke Koningh opende het defilé, gevolgd door het gemeentebestuur van Amsterdam, Vanuit de gemeente waren aanwezig Wethouders Simone Kukenheim, Laurens Ivens, Pieter Litjens en Eric van der Burg. Burgemeester Jozias van Aartsen legt samen met voorzitter van de gemeenteraad Emre Ünver een krans.
Daarna volgden de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer der Staten Generaal: mevrouw Broekers-Knol en mevrouw Arib, de Gedeputeerde van de Provincie Noord-Holland Adnan Tekin, namens de Staatssecretaris van VWS Erik Gerritsen, secretaris-generaal van het Ministerie VWS, de leden van het dagelijks bestuur van Stadsdeel Centrum: Jeanine van Pinxteren en Roeland Rengelink, de Verzetskoepels (COVVS) en de sprekers Liesbeth van der Horst, Andre van Duin en zangeres Joy Wielkens en gitarist Vlado Spisiak.
Zij werden begeleid door leerlingen die zijn verkozen tot Erfgoeddragers van het project Oorlog in mijn Buurt en jongeren van de jongerenproducties van Theater Na de Dam.
Daarna werden bloemstukken en bloemen gelegd door nabestaanden van februaristakers, Amsterdams 4 en 5 mei comité, de Gemeenteraad van Amsterdam, Gemeentes uit de Zaanstreek, ‘t Gooi, Kennemerland, Utrecht en overige gemeentes uit het land, Vakbonden en Politieke partijen, Jongerenorganisaties en maatschappelijke organisaties. Vele bezoekers volgden. Zoals elk jaar kon het publiek zich warmen op het plein bij de vuurkorven met warme chocolademelk en napraten met elkaar. De Dokwerker en de bloemenzee werden mooi uitgelicht.
Media aandacht
De herdenking van de Februaristaking 1941 kreeg in 2018 aandacht in de pers, o.a. het NOS Journaal en Jeugdjournaal deden verslag, de Amsterdamse tv zender AT5 maakt een reportage, radiozender Amsterdam FM hield een interview met de nieuwe voorzitter en dagbladen als Het Parool, de Telegraaf, AD, en de grote regionale kranten publiceerden vooraf en achteraf. Op zaterdag 25 februari was er een speciale Jaar van Verzet bijlage in de landelijke kranten AD en Het Parool waar de Februaristaking aan bod kwam. Ook online bij onder meer nu.nl, nos.nl en Historiek was er aandacht. In samenwerking met de Gemeente Amsterdam werd een korte video reportage van het basisscholen- en kunstproject gemaakt, dat op AT5 werd uitgezonden. Ook maakte de gemeente Amsterdam voor hun social media (Facebook 65.220 likes) vijf video portretjes van moderne collega’s. Deze portretjes werden ook aangevuld met een foto en interview met hen op de website wiewarendestakers.nl
Via de social media kanalen (Facebook, Twitter en Instagram) werd live video gestreamd en verslag gedaan met foto’s en tekst.
Op twitter werd #februaristaking zondag 25 februari trending topic.
Kunstenaar Himmelsbach had de poster voor de herdenking in 2018 ontworpen.
Randprogramma 2018
Rondom de herdenking werd een uitgebreid randprogramma georganiseerd door diverse organisaties met de Februaristaking 1941 als thema of inspiratiebron.
Officiële start Jaar van Verzet
Start Jaar van Verzet Foto: Hans Moore
De Herdenking Februaristaking is in 2018 tevens het startpunt van het ‘Jaar van Verzet’. Namens het ministerie van VWS kwam de secretaris-generaal Erik Gerritsen naar de herdenking bij de Dokwerker en gaf diezelfde middag in Amsterdam het startsein voor het Jaar van Verzet.
Oproep: Wie waren de stakers
Op de website www.wiewarendestakers.nl zijn de bedrijven, beroepen en verhalen van stakers te vinden. Deze site bouwt voort op de oproep van het Amsterdams Stadsarchief uit 2015 om namen van Amsterdamse stakers en bijbehorende documenten daar te melden. Het Comité Herdenking Februaristaking 1941 maakt in 2018 een start met verzamelen, bewaren en zichtbaar maken. Onder het motto ‘wie waren de stakers in dit bedrijf en wie werken er nu’ zijn portretten van jonge collega’s gemaakt.
Open Call kunstenaars en NHM verbindt: Ondertussen en de Februaristaking
In een oproep vroeg het Comite Herdenking februaristaking aan kunstenaars om een verbeelding te maken van een eigen staker. Van de werken die werden ingediend werden de drie meest aansprekende getoond in het Nationaal Holocaust Museum i.o. In samenwerking met Ondertussen Amsterdam (een internationale groep kunstenaars en creatieve ondernemers van over de hele wereld) werd op zondag 25 februari om 13:0 uur een dialoog met de kunstenaars georganiseerd.
Foto Mascha Jansen
De expositie was (samen met de Dokwerkertjes van de basisscholen) nog te zien t/m10 maart.
Scholieren aan de slag met de Februaristaking
Leerlingen van een flink aantal Amsterdamse scholen gingen op verschillende manieren aan de slag met de Februaristaking. Op basisscholen in Amsterdam-Oost deden de leerlingen dat in het kader van het cultuureducatieprogramma van De Rode Loper op School . Het eindresultaat waren persoonlijke dokwerkertjes, die onderdeel waren van de herdenking op 25 februari. www.derodeloperopschool.nl
Bloemen met Dokwerkertjes Foto: Hans Mooren
Leerlingen in het voortgezet onderwijs werpen zich op de Februaristaking met de School der Poëzie.
Ter afsluiting werd op vrijdag 23 februari in het OBA Theater in de centrale bibliotheek van Amsterdam een ‘PoëzieRevue’ gehouden. www.schoolderpoezie.nl.
Op de dag van de herdenking was de fototentoonstelling IK, JIJ, HIJ, WIJ, JULLIE, ZIJ van Bernd Wouthuysen, over de razzia op het Jonas Daniël Meijerplein te zien in de Mozes en Aaronkerk (Waterlooplein). Deze werd bezocht door 770 bezoekers. De tentoonstelling gaat later dit jaar door het land reizen in het kader van het Jaar van Verzet.
Foto: Hans Mooren
Meer herdenkingen
Vooraf werd in de middag van 25 februari herdacht in Amsterdam West bij de Dirk van Nimwegen plaquette, waar leerlingen van de Annie M.G. Schmidtschool gedichten voordroegen en bloemen legden. Portefeuillehouder Fenna Ulichki hield een toespraak en legde een krans namens Stadsdeel West.
Het Amsterdamse FNV-comité organiseerde in de middag een bijeenkomst in de Stopera met sprekers.
Maandag 26 februari werd de Februaristaking herdacht in de gemeente Zaanstad en in Hilversum.
Mede dankzij de aanwezigheid van koning Willem-Alexander en een ongekende publiciteitscampagne rond de jubileumherdenking is de Februaristaking diep verankerd geraakt in het nationaal geheugen. Ons comité gaat dan ook onverdroten door met de jaarlijkse herdenking en wil activiteiten rondom de herdenking stimuleren. Wij willen daarbij alles in het werk stellen om steeds meer mensen, en specifiek ook jongeren bij de herdenking te betrekken.
Kop van het defilé herdenking 2016 foto: Mascha Jansen
Zoals altijd kost de herdenking veel geld. Wij vragen daarom ook dit jaar weer om financiële ondersteuning. Wie een bijdrage wil geven, kan een bedrag overmaken op ons bankrekeningnummer NL63 INGB 0002 0870 05.Ons comité is aangemerkt als algemeen nut beogende instelling (ANBI). Uw gift kan daardoor in aanmerking komen voor belastingaftrek (ons RISN is 816778978).
Alle donateurs worden vermeld op de ondersteunerslijst op deze website. Wensen voor de vermelding kunnen kenbaar gemaakt worden via e-mailadres info@februaristaking.nl of telefonisch, via 020-5287129.
